پنج چیز است که تا جمع نگردد

با هم هست خطاط شدن نزد امر محال

دقت طبع و وقوفی زخط و خوبی دست

طاقت محنت و اسباب کتابت به کمال

گر از این پنج یکی راست قصوری حاصل

ندهد فایده گر سعی نمایی صد سال

تاریخچه خط و خوشنویسی در ایران

بر اساس کهن ترین اسناد و مدارک موجود ، پیرامون هنر خوشنویسی ، منطقه بین النهرین باستان را بایستی در زمره سرزمین های متمدن خواند. به گونه ای که دستاورد های مهمی برای بشریت داشته است .

سرزمین ایران به لحاظ نزدیکی و همجواری با بین النهرین باستان بسیاری از دقایق هنری و فرهنگی را از همدیگر اقتباس نموده اند که تا حدودی خط پیش از اسلام ، ( خط میخی باستان ) از خط میخی بابلی اقتباس گردیده است . لذا بایستی سیر تحول و تطور هنر خوشنویسی در ایران پیش از اسلام را باید در فرهنگ بین النهرین باستان جستجو کرد . اما پیش از سومریان ملتهایی بوده اند که خط میخی شان در امر کتابت پیشرو بوده و تا حدود زیادی تاثیر گذار نیز بوده اند.

اولین خط بشر خط تصویری و یا اندیشه نگاری نام دارد که توسط مصریان باستان به کار گرفته شده است . شالوده این خط عبارتست از شکلهای استلیزه شده ( ساده شده ) و انتزاعی که به ترتیبی خاص و عموما در کنار نقاشی های دیواری در مقابر باستانی فراعنه برای انتقال مفاهیمی مورد استفاده قرار گرفته است .

بعد ها سومریان باستان توانستند خط میخی را ابداع و تدوین نمایند . شالوده این خط نیز عبارت بود از شکل های میخ مانندی که حامل پیام ها و مفاهیم بودند .

بعدها در دیگر مناطق باستانی بین النهرین متنوع گردید و تمدن های درخشانی چون آشور و بابل خط میخی خاص خود را از آن اقتباس نمودند .

در ایران پیش از اسلام و حتی پیش از ورود آریایی ها در فلات ایران ، عیلامیان باستان به عنوان دولتشاهی مقتدر در همجواری بابلیان خط میخی را اقتباس و در امر کتابت به کار بستند که در تاریخ به خط میخی عیلامی معروف است . عیلامیان منشیانی ماهر بودند به طوری که در زمان هخامنشی بسیاری از آنها در امر کتابت در دستگاه هخامنشی به کار گمارده شدند . و از این خط برای اولین بار، خط میخی پارسی در کنار دو خط میخی بابلی و عیلامی در سنگ نگاره های بیستون به کار گرفته شد . بعد از هخامنشیان در زمان اشکانیان خط پهلوی تدوین گردید.